Wysoka temperatura w połączeniu z niską wilgotnością powietrza to znak rozpoznawczy tradycyjnej sauny suchej, której historia w nierozerwalny sposób wiąże się z kulturą, ludową medycyną i wierzeniami mieszkańców Finlandii. Dla ludów północy sauna jest zdecydowanie czymś więcej niż jedynie odświeżającym zabiegiem sprzyjającym odprężeniu. To element stylu życia budującego narodową tożsamość Finów, odgrywający ważną rolę w wytwarzaniu i podtrzymywaniu społecznych więzi.
Kontekst historyczny
Dla dawnych mieszkańców Finlandii sauna była domem opiekuńczego skrzata leśnego o długiej, siwej brodzie, noszącego szarą szatę – Saunatonttu. Zgodnie z fińskimi podaniami saunę zamieszkiwały również duchy, które nazywano Löyly. Miały one swoje imiona. Bogini Auteretar odpowiadała za leczenie stanów zapalnych i gorączki, natomiast jej syn Auterinen był duchem pary. Gdy podczas zabiegu, pod wpływem gorąca pojawiały się zawroty głowy, określano je jako stan olla haltioiss – „bycia na duchu”, połączenia się z wyższą mocą. Dla dawnych Finów zabiegi w saunie były zatem nie tylko formą odprężającego i odświeżającego zabiegu, ale i wydarzeniem niezwykle mistycznym, niemal wręcz religijnym. W nawiązaniu do dawnych wierzeń dziś wyrażeniem olla haltioiss określa się czynność polewania rozgrzanych kamieni wodą, czemu towarzyszy wytworzenie gęstych kłębów pary. Poza tym w wielu tradycyjnych saunach fińskich spotyka się kamienną figurkę ducha pary, która w naturalny sposób nawiązuje do dawnych wierzeń. Sauna była również nieodłącznym elementem medycy ludowej i fińskiej obrzędowości. To miejsce, w którym przychodziło się na świat i w którym się z niego odchodziło – jeszcze w XIX wieku większość Finów rodziła się właśnie w saunie. W saunach przeprowadzano również obrzędy związane z przygotowaniem ciała zmarłej osoby do pochówku (myto je i ubierano) – oczywiście wówczas sauna była nieogrzewana. Przeprowadzano w niej także różnego rodzaju zabiegi medyczne, takie jak stawianie baniek, leczenie ziołami czy innymi specyfikami stosowanymi przez lokalnych szamanów oraz znachorów.
Sauna we współczesnej Finlandii
Choć dawne wierzenia są już dzisiaj jedynie folklorem, to jednak tradycyjna sauna sucha pozostała nieodłączną częścią fińskiej kultury budującej narodową tożsamość współczesnych mieszkańców Finlandii. Zabiegi w saunie mają często charakter spotkań towarzyskich, a sobotnie kąpiele stały się zwyczajem praktykowanym przez wiele osób. Z odświeżających kąpieli korzystają zarówno młodzi, jak i starzy, zwłaszcza w weekendy i latem, gdy na wspólne spotkania jest zwyczajnie więcej czasu. Sauna służy socjalizacji, pomaga podtrzymywać i budować międzyludzkie relacje. Poza tym jest niezwykle egalitarna, co w najlepszy sposób pokazuje charakter Finów, a być może jest po prostu jego emanacją. To, jak ważna dla Finów jest sauna, obrazuje rynek produktów dedykowanych tego typu zabiegom. W niemal każdym średniej wielkości fińskim mieście znajdziemy sklep z różnorodnymi akcesoriami do sauny. Na rynku działają liczne wydawnictwa skupiające się niemal wyłącznie na tematyce saunowania. W końcu to właśnie w stolicy Finlandii, w Helsinkach, już od kilkudziesięciu lat znajduje się siedziba Międzynarodowego Towarzystwa Sauny. Popularność sauny pokazują również dane dotyczące ilości kabin prywatnych zlokalizowanych w domach jednorodzinnych i letniskowych oraz sąsiedzkich, zwykle zakładanych w piwnicach klasycznych bloków. Takie sąsiedzkie sauny rozpala się kilka razy w tygodniu, tak by wszyscy lokatorzy mieli szansę z nich korzystać. To doskonały sposób na integrację, rozwiązywanie sąsiedzkich sporów i zapobieganie kolejnym. Aktualnie na terenie Finlandii działa około 1,7mln saun prywatnych, sąsiedzkich i publicznych – te ostatnie są najmniej popularne (w Helsinkach działa tylko jedna taka sauna). Z fińską sauną związana jest również szeroko pojęta kultura saunowania – podczas zabiegów stosujemy się do tradycyjnych reguł zachowania, nie prowadzimy głośnych rozmów i nie puszczamy głośnej muzyki, bo może to przeszkadzać innym. Przed i po zabiegu bierzemy prysznic, sprzątamy również po sobie drewnianą ławę, do czego niezbędny jest osoby ręcznik. Podczas zabiegów jesteśmy nadzy, ale nie ma przeszkód, by wstydliwe osoby mogły używać bawełnianych ręczników. Marzysz o saunie fińskiej we własnym domu? Z Zitpol-sauna to możliwe.
_large.jpg)
